Kraje BRICS – jakie państwa wchodzą w skład sojuszu i jaki ma on cel?

BRICS to obecnie jeden z najważniejszych bloków współpracy międzynarodowej XXI wieku, skupiający gospodarki wschodzące o stale rosnącym znaczeniu na arenie globalnej. Organizacja obejmuje już jedenaście pełnoprawnych państw-członków oraz dziesięć krajów partnerskich. BRICS kontroluje około 41% światowego PKB i reprezentuje połowę ludzkości, co czyni ją jedną z czołowych sił ekonomicznych i demograficznych współczesnego świata. W skład organizacji wchodzą tzw. pierwotni członkowie założyciele – Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i Republika Południowej Afryki – a w latach 2024–2025 dołączyły kolejne kraje: Egipt, Etiopia, Iran, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Indonezja oraz Arabia Saudyjska, której dołączenie zaplanowane jest na lipiec 2025 roku. BRICS koncentruje się na tworzeniu alternatywnego porządku międzynarodowego, reformie światowego systemu finansowego i rozwoju instytucji South-South Cooperation.

Historia i ewolucja organizacji BRICS

Początki BRICS sięgają idei przedstawionej w 2001 roku przez Jima O’Neilla z Goldman Sachs, który wskazał Brazylię, Rosję, Indie i Chiny jako gospodarki przyszłości o potencjale wyprzedzenia krajów rozwiniętych. Pierwotnie była to koncepcja analityczna, bez politycznych ambicji stworzenia oficjalnego sojuszu.

W 2006 roku podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku ministrowie spraw zagranicznych tych państw spotkali się po raz pierwszy, tworząc grunt pod rozszerzającą się współpracę. Systematyczne spotkania zaowocowały oficjalnym powołaniem grupy podczas szczytu w Jekaterynburgu w 2009 roku. Tym wydarzeniem rozpoczęto coroczne szczyty, wprowadzając regularność i realny wpływ polityczny BRIC na sprawy światowe.

Przełomem dla rozwoju grupy było przystąpienie RPA w 2011 roku, co zaowocowało przemianowaniem nazwy z BRIC na BRICS i ostatecznym ukształtowaniem jej składu na trzynaście lat.

Kolejna fala rozszerzenia nastąpiła w latach 2023–2025. W 2023 roku do współpracy zaproszono aż sześć nowych krajów, z których cztery (Egipt, Etiopia, Iran, ZEA) ostatecznie dołączyły na początku 2024 roku. Arabia Saudyjska zakończy proces przystąpienia w lipcu 2025 r., a Indonezja stała się oficjalnym członkiem w styczniu 2025 r.

Obecny skład organizacyjny i struktura członkostwa

W 2025 roku BRICS funkcjonuje w oparciu o dwupoziomowy system członkostwa: pełne członkostwo i status kraju partnerskiego. Pełni członkowie mają decydujący wpływ na strategiczne decyzje organizacji.

Oto zestawienie państw tworzących trzon BRICS:

• brazylia,
• rosja,
• indie,
• chiny,
• republika Południowej Afryki,
• egipt,
• etiopia,
• iran,
• zjednoczone Emiraty Arabskie,
• indonezja,
• arabia Saudyjska.

Kategorie krajów partnerskich ustanowiono w 2024 roku, umożliwiając etapowy dostęp do pełnego członkostwa. Do państw o tym statusie należą:

• białoruś – reprezentująca przestrzeń postsowiecką,
• boliwia – z Ameryki Południowej,
• kuba – z Karaibów,
• kazachstan – z Azji Centralnej,
• malezja – z Azji Południowo-Wschodniej,
• nigeria – największa gospodarka Afryki,
• tajlandia – z regionu ASEAN,
• uganda – z Afryki Wschodniej,
• uzbekistan – z Azji Centralnej.

W 2025 roku do grona partnerskiego dołączył Wietnam, co znacząco wzmacnia obecność BRICS w Azji Południowo-Wschodniej.

Kraje partnerskie uczestniczą w posiedzeniach na szczeblu ministerialnym i szczytach specjalnych, pełniąc rolę rzecznika i wspierając integrację regionów nieformalnie związanych z BRICS.

Cele i zadania strategiczne organizacji

Strategiczne cele BRICS wiążą się z tworzeniem alternatywnego ładu światowego i reformą globalnego systemu finansowego.

Najważniejsze kierunki działań BRICS przedstawiają się następująco:

• wzmocnienie siły negocjacyjnej krajów Global South – wspólne stanowiska w organizacjach międzynarodowych oraz budowa nowych instytucji finansowych;
• tworzenie alternatywnego systemu rozliczeń walutowych – rozwój projektu wspólnej waluty „The Unit”, systemu BRICS PAY i lokalnych mechanizmów płatności;
• koordynacja polityk energetycznych i rozwój nowych technologii – ukierunkowane inwestycje w energetykę odnawialną, atomową, wodór i digitalizację infrastruktury;
• reforma ONZ i Rady Bezpieczeństwa – zwiększenie reprezentacji państw rozwijających się (m.in. kandydatury Indii i Brazylii do stałego członkostwa);
• podnoszenie jakości życia i rozwoju klasy średniej – odpowiedzialność społeczna korporacji międzynarodowych oraz nowe standardy edukacyjne i miejsca pracy;
• budowanie dialogu cywilizacyjnego – harmonijna współpraca różnych tradycji i cywilizacji świata.

BRICS podejmuje działania w celu ograniczenia dominacji dolara amerykańskiego i promocji rozliczeń w walutach narodowych oraz wdraża system „BRICS PAY” oparty na blockchain.

Znaczenie ekonomiczne i geopolityczne BRICS

Łączny udział BRICS w światowym PKB przekracza 41%, a kraje organizacji zamieszkuje połowa ludzkości. To zestawia grupę BRICS na równi z G7 pod względem gospodarczym i stwarza olbrzymi potencjał rynkowy i innowacyjny.

Dzięki akcesji krajów takich jak Iran, ZEA czy Arabia Saudyjska, BRICS kontroluje nawet połowę światowej produkcji ropy. To strategiczne znaczenie energetyczne zapewnia organizacji przewagę negocjacyjną na rynkach globalnych.

Dynamika wzrostu gospodarczego BRICS utrzymuje się powyżej średniej krajów rozwiniętych – szczególnie dzięki demograficznej dywidendzie i innowacjom w Chinach i Indiach.

Geopolitycznie BRICS promuje koncepcję wielobiegunowego świata: tworzy przeciwwagę dla G7, NATO oraz organizacji zdominowanych przez Zachód, rozwijając własne instrumenty współpracy.

Regionalne wpływy BRICS są szczególnie widoczne w Afryce, Ameryce Południowej i Azji dzięki aktywnej działalności inwestycyjnej i wdrażaniu rozwiązań infrastrukturalnych.

Instytucje finansowe i mechanizmy gospodarcze BRICS

Nowy Bank Rozwoju (New Development Bank – NDB) to kluczowa instytucja finansowa BRICS, powstała w 2014 roku z kapitałem 100 miliardów dolarów. Bank finansuje projekty infrastrukturalne i zrównoważonego rozwoju w krajach rozwijających się. Każdy z pięciu założycieli posiada równy głos, co podkreśla egalitarność struktury NDB.

Siedziba NDB mieści się w Szanghaju, a biura regionalne powstały m.in. w Johannesburgu, São Paulo, Ahmedabadzie i Moskwie. Prezesem NDB od 2023 roku jest Dilma Rousseff z Brazylii.

Portfolio banku obejmuje 96 projektów na kwotę 32,8 mld dolarów: transport, energetykę odnawialną, adaptację do zmian klimatu, rozwój sanitarny i cyfrowy.

Bank kładzie szczególny nacisk na finansowanie projektów w walutach lokalnych, ograniczając ryzyko kursowe i wspierając wykorzystywanie walut narodowych.

Członkostwo w NDB mają już ZEA, Egipt i Bangladesz, a proces akcesyjny prowadzą Urugwaj i Algieria. Każdy nowy członek BRICS może aplikować do NDB, ale nie otrzymuje członkostwa automatycznie.

Awaryjny Fundusz Rezerwowy (Contingent Reserve Arrangement – CRA) to drugi filar finansowy BRICS, o wartości 100 miliardów dolarów, zapewniający szybkie wsparcie krajom z problemami bilansu płatniczego. Alokacja środków przedstawia się następująco:

Kraj	Wkład (mld USD)
Chiny	41
Brazylia	18
Indie	18
Rosja	18
Republika Południowej Afryki	5

Fundusz działa jako instrument prewencyjny; do tej pory żaden z członków BRICS nie korzystał z jego rezerw.

Perspektywy rozwoju i wyzwania współczesne

Rosnąca liczba krajów zainteresowanych przystąpieniem do BRICS (32 kraje, 23 formalne wnioski) czyni organizację atrakcyjną alternatywą dla zachodnich struktur międzynarodowych. Najważniejszymi kandydatami do członkostwa są:

• bahrajn,
• malezja,
• turcja,
• wietnam,
• białoruś,
• sri lanka,
• meksyk,
• kuwejt,
• tajlandia,
• uzbekistan.

Projekt wspólnej waluty „The Unit” oraz system płatności „BRICS PAY” oparty na blockchain mają zrewolucjonizować rozliczenia międzynarodowe, choć napotykają na liczne wyzwania polityczne i techniczne.

Koordynacja między krajami o zróżnicowanej strukturze gospodarczej, politycznej i społecznej jest najpoważniejszym wyzwaniem integracyjnym BRICS. Różnice wewnętrzne, jak spory Indie–Chiny czy indywidualne podejście do relacji z Zachodem, mogą spowalniać procesy decyzyjne.

Wzmacnianie roli BRICS budzi reakcje państw zachodnich, w tym groźby restrykcji handlowych USA, co może blokować lub utrudniać reformy finansowe i dalszą integrację gospodarczą krajów Global South.

BRICS – wpływowy aktor przyszłości?

BRICS zbudował pozycję realnej siły gospodarczo-politycznej, oferując państwom rozwijającym się alternatywę dla struktur zdominowanych przez Zachód. Kontrola 41% światowego PKB czyni ją rywalem G7, a liczba partnerów i kandydatów wciąż rośnie.

Powstanie własnych instytucji finansowych, jak Nowy Bank Rozwoju oraz Awaryjny Fundusz Rezerwowy, czyni BRICS praktycznym narzędziem budowy nowego ładu światowego. Innowacyjne projekty, jak „The Unit” i „BRICS PAY”, wzmacniają niezależność finansową krajów Global South.

Kulturowa, polityczna i gospodarcza różnorodność, która początkowo wydawała się wyzwaniem, dziś może stać się kluczem do skutecznego reprezentowania interesów rozwijających się krajów świata w ramach wielobiegunowego modelu współpracy.

Rzeczywisty wpływ BRICS będzie rósł wraz z dalszym rozszerzeniem i skuteczną koordynacją stanowisk w międzynarodowych instytucjach – pod warunkiem sprawnego zarządzania wewnętrzną różnorodnością oraz zewnętrznymi wyzwaniami geopolitycznymi.